İsfahan Hangi Devletin Başkenti? Tarihin Kalbine Yolculuk Eden Bir Hikâye
Bazı şehirler vardır ki sadece taş binalar, caddeler ve meydanlardan ibaret değildir. Onlar, geçmişin fısıltılarını bugüne taşıyan canlı hatıralardır. İşte ben de size bugün böyle bir şehirden, tarih boyunca kralların, filozofların, sanatçıların ve sıradan insanların kaderini belirlemiş bir yerden bahsetmek istiyorum: İsfahan. Ama bunu kuru bilgilerle değil, iki farklı ruhun gözünden anlatmak istiyorum; biri stratejiyi temsil eden Reza, diğeri duyguların diliyle konuşan Leyla…
Bir Yolculuğun Başlangıcı: İki Farklı Bakış Açısı
Reza ve Leyla, yıllardır hayalini kurdukları İran gezisine sonunda çıkmışlardı. Uçak Tahran’a indiğinde, ikisi de aynı heyecanı taşısa da şehirleri keşfetme biçimleri tamamen farklıydı. Reza, elindeki haritaya ve notlara sıkı sıkıya sarılmıştı. Planlıydı, her adımının bir amacı vardı. Leyla ise sokakların kokusunu içlerine çekmek, insanlarla konuşmak, hikâyeler dinlemek istiyordu.
Gidecekleri ilk durak belliydi: İran tarihinin kalbinde, efsanelere konu olmuş şehir İsfahan. Ancak bu şehir hakkında konuşmaya başladıklarında, yolculuk sadece coğrafi değil, aynı zamanda zihinsel bir keşfe dönüştü.
Stratejik Zihin: Reza’nın Gözüyle İsfahan
“İsfahan, bir zamanlar Safevî Devleti’nin başkentiydi,” dedi Reza, gözlerini tarihi kitaplardan okuduğu bilgilerle parlatırken. “1598 yılında Şah Abbas, stratejik nedenlerle başkenti Kazvin’den buraya taşıdı. O dönemde İsfahan, yalnızca bir şehir değil, İran İmparatorluğu’nun siyasi ve ekonomik kalbiydi.”
Reza’ya göre bu karar mükemmel bir stratejiydi. İsfahan, ticaret yollarının kesişiminde yer alıyor, İpek Yolu’nun önemli merkezlerinden biri olma özelliği taşıyordu. Ayrıca şehir, doğal savunma açısından da avantajlıydı. “Bir devletin gücü sadece ordusuyla değil, başkentinin konumuyla da ölçülür,” diye ekledi Reza, elindeki haritayı işaret ederek.
Gerçekten de Safevîler döneminde İsfahan, sanatın ve mimarinin zirvesine ulaştı. Şah Abbas’ın inşa ettirdiği Naqsh-e Cihan Meydanı, yalnızca bir meydan değil, imparatorluğun gücünün ve vizyonunun sembolüydü. Reza için bu şehir, bir imparatorluk aklının ürünüdür.
Duyguların Penceresi: Leyla’nın Gözünden İsfahan
Leyla ise başka bir hikâye anlatıyordu. Meydanın ortasında yürürken, gözleri kubbelerdeki çinilere, sokaklardaki halı dokumacılarının ellerine, pazarlarda satılan baharatların kokusuna takılıyordu. “İsfahan sadece Safevîlerin başkenti değildi,” dedi yavaşça. “Aynı zamanda aşkın, sanatın ve insanların bir arada yaşama arzusunun başkentiydi.”
Onun gözünde İsfahan, siyasi kararların ötesinde bir ruh taşıyordu. Burada inşa edilen köprüler sadece nehirleri değil, insanları da birbirine bağlamıştı. Burada doğan minyatür sanatları, hat sanatı ve mimari zarafet, sadece güç gösterisi değil; bir kimliğin, bir milletin duygusal ifadesiydi.
Leyla, halkla sohbet ettikçe bu düşüncesi daha da derinleşti. Bir yaşlı halıcı, dedesinin Şah Abbas döneminde saray için halılar dokuduğunu anlattığında gözleri doldu. “O zamanlar biz sadece halı yapmıyorduk,” dedi adam. “Biz, bir imparatorluğun hikâyesini ilmek ilmek dokuyorduk.”
Tarih ile Bugün Arasında Bir Köprü
Evet, İsfahan bir zamanlar Safevî Devleti’nin başkentiydi. Bugün ise İran İslam Cumhuriyeti’nin önemli kültürel ve ekonomik merkezlerinden biri olarak yaşamaya devam ediyor. Ama belki de asıl önemli olan, başkentliğini yitirmiş olsa bile, hâlâ bir “ruh başkenti” olması. Şehrin sokaklarında yürüdüğünüzde, tarihin nabzını hissedersiniz; saray duvarlarında yankılanan sesler, medreselerde yankılanan dualar, köprülerin altında fısıldayan nehir…
Reza’nın stratejik aklı ile Leyla’nın empatik kalbi birleştiğinde, İsfahan yalnızca “hangi devletin başkenti” sorusuna verilen bir cevap olmaktan çıkar. O, geçmişin derslerini bugüne taşıyan bir sembol, insanlık tarihinin ortak mirasıdır.
Sence Bir Şehrin Başkentliği Ne Kadar Sürer?
Şimdi sana sormak istiyorum: Bir şehri “başkent” yapan şey sadece siyasi güç müdür, yoksa orada yaşayan insanların ruhu mu? İsfahan gibi şehirler sence sadece tarih kitaplarında mı yaşar, yoksa hâlâ bugünün dünyasında bir anlam taşır mı? Yorumlarını paylaş, çünkü bu hikâye senin bakış açınla tamamlanacak.